احتمالاً این مشکل برای شما نیز پیش آمده که عکسی را که با نمایشگر دوربین گرفته‌اید و این عکس در نمایشگر دوربین از کنتراست و غلظت رنگی خوبی برخوردار است ولی وقتی آن را چاپ کرده یا با مانیتور کامپیوتر مشاهده می‌کنید، از نوردهی نامناسب و رنگ‌های کم‌رمق آن جا می‌خورید. در این مطلب سعی شده است تا با آموزش خواندن نمودار هیستوگرام در دوربین از پیش آمدن این مشکل جلوگیری کرد.
نمودار هیستوگرام یکی از مواردی است که در عکاسی دیجیتال به عکاس اجازه می‌دهد تا عکسی که گرفته شده است را از طریق صفحه‌نمایش یا ویوفایندر بررسی کند. معمولاً یکی از اشتباهاتی که هنگام کار با دوربین‌های دیجیتال رخ می‌دهد این است که عکاس روشنایی و دقت رنگی را با توجه به تصویری که صفحه‌نمایش دوربین نشان می‌دهد می‌سنجند. این در حالی است که نمایشگر و ویوفایندر‌های الکترونیکی، دقیقاً رنگ‌ها و روشنایی را آن طور که در عکس به ثبت رسیده بازنمایی نمی‌کنند. به علاوه نور محیط نیز بر کیفیت تصویری که نمایشگر نشان می‌دهد تأثیرگذار است و تصویری که زیر نور خورشید دیده می‌شود از لحاظ رنگی و روشنایی با تصویری که در محیط‌های داخلی مشاهده می‌شود تفاوت دارد؛ بنابراین نور محیط، میزان روشنایی صفحه‌نمایش و فاکتور‌های دیگر بر کیفیت نمایش عکس تأثیر زیادی می‌گذارند.
اساساً نمایشگر‌ها و منظره‌یاب‌های الکترونیکی نه برای بررسی دقت رنگی و نوردهی، بلکه برای مرور کادربندی، عمق میدان، شارپنس و فاکتور‌هایی از این قبیل به کار گرفته می‌شوند. (هر چند که می‌توان روشنایی تصویر و رنگ‌ها را نیز به صورت حدودی از طریق نمایشگر بررسی کرد، ولی به دلایلی که در بالا به آن اشاره شد، نمایشگر در بازنمایی رنگ‌ها و روشنایی تصویر از دقت و صحت بالایی برخوردار نیست.)
با این تفاسیر چگونه می‌توانیم چگونه می‌توان نوردهی و دقت رنگی یک عکس را توسط یک دوربین بررسی کرد؟ جواب یک کلمه است؛ هیستوگرام. خوشبختانه تمام دوربین‌های دیجیتال نمودار هیستوگرام را به عنوان یک ابزار برای تنظیم نوردهی در اختیار عکاس قرار می‌دهند.
هیستوگرام دوربین
هیستوگرام روشنایی
هیستوگرام رنگی
اغلب دوربین‌های دیجیتال چهار نمودار هیستوگرام را نمایش می‌دهند. اولین نمودار مربوط به هیستوگرام روشنایی (Luminosity) است که روشنایی کلی تصویر را نشان می‌دهد. ای نمودار معمولاً تک رنگ و سفید و سفید است. سه نمودار دیگر مربوط به هیستوگرام رنگی است که مقادیر آبی، سبز و قرمز را در تصویر نشان می‌دهد و هر یک از این سه نمودار دارای رنگی هستند که مقادیر آن نشان می‌دهند.
بهتر است که در هنگام خواندن این مقاله دوربین خود را به همراه داشته باشید تا بتوانید با توجه به منو و فرم نمایش هیستوگرام دوربینتان، مواردی که به آن اشاره خواهد را در دوبین خودتان امتحان کنید. دوربین‌ها با توجه به اینکه چه مدلی هستند و توسط کدام کمپانی تولید شده‌اند دارای منو و نحوه نمایش‌های مختلفی هستند. برای چگونه به نمایش در آوردن هیستوگرام می‌توانید دفترچه راهنمای یا منابع آنلاین را مطالعه کنید.
نمونه‌ای از نوردهی متعادل، به دلیل قسمت تاریک بالای عکس، در چپ نمودار ارتفاع گرفته است.
به دلیل نوردهی متعادل بخش زیادی از نمودار در میانه محور افقی قرار گرفته است.
نحوه خواندن هیستوگرام
هر چند که معادلات ریاضی و مباحث فنی زیادی به کار گرفته می‌شود تا یک نمودار هیستوگرام ب نمایش درآید ولی در ادامه تنها به مباحث کاربردی و نحوه خواندن آن اشاره می‌شود. اگر قصد دارید مورد جنبه ریاضی این نمودار اطلاعات بیشتری پیدا کنید، در بخش نظرات می‌توانید سؤال خود را با ما در میان بگذارید.
نمودار هیستوگرام دارای ۲ محور است. محور افقی معرف روشنایی عکس از سیاه خالص، سایه‌ها تا های‌لایت‌ها و سفید خالص است و ارتفاع نمودار در هر بخش نشان‌دهنده میزان مقادیر (سیاه، سایه، میدتون، های‌لایت و سفید) است. به عنوان مثال یک عکس را در حالی که در پوش بر روی لنز قرار دارد، بگیرید. با توجه به اینکه تمام عکس سیاه خاص است و نمودار کاملاً به سمت لبه چپی کشیده می‌شود و مانند شکل زیر می‌شود. (تمام پیکسل‌ها سیاه خالص را ثبت کرده‌اند و تنها در قسمت سیاه سمت چپ نمودار ارتفاع گرفته است.) در طرف مقابل به همین صورت اگر عکسی به با سرعت شاتر کم و با چند استاپ دیافراگم بازتر از یک صحنه روشن بگیرید، نمودار به سمت راست (بخش سفید و هایلات‌ها) متمایل می‌شود. به همین ترتیب قسمت میانی هیستوگرام مربوط به مید‌تون‌ها است، میدتون همان خاکستری بین سیاه و سفید است. هیستوگرام یک عکس با نوردهی متعادل، معمولاً بیشترین ارتفاع را در مرکز دارد و هر چه به سیمت چپ (سایه‌ها و سیاه) و سمت راست (های‌لایت‌ها و سفید) نزدیک می‌شویم، ارتفاع نمودار کمتر می‌شود و به صفر می‌رسد. اگر در لبه‌های انتهایی سمت چپ و راست، نمدار ارتفاع داشته باشد می‌توان به یقین گفت که عکس در بخش‌هایی بیشتر یا کمتر از حد نوردهی (آندر اکسپوز مربوط به لبه سمت چپ یا اور اکسپوز، مربوط به لبه سمت راست) شده است.
در یک عکس با توجه به عمق بیتی که دارد، مقدار روشنایی، تحت عنوان درجات خاکستری، عددگذاری می‌شود. در یک عکس با عمق بیت ۸، این درجات در دامنه‌ای از ۰ تا ۲۵۵ عدد گذاری می‌شوند. اگر بخواهیم محور افقی هیستوگرام را مدرج کنیم، محور از چپ به راست، از صفر (سیاه) شروع می‌شود و تا ۲۵۵ (سفید) ادامه خواهد داشت و ۲۵۶ درجه خاکستری خواهیم داشت.
برای استفاده بهینه از نمودار هیستوگرام باید موارد زیر در نظر گرفته شود:
۱. چگونه یک نمودار هیستوگرام خوانده می‌شود (که تا حدودی در بالا به آن اشاره شد)
۲. شرایط صحنه‌ای که از آن عکاسی می‌شود؛ برای ثبت یک عکس باید از روشنایی، تیزگی و کنتراست صحنه آگاهی داشت
۳. تصویری از صحنه که می‌خواهید به آن دست یابید؛ نوردهی مناسب همیشه یک نوردهی متعادل نیست. خیلی از اوقات عکاس می‌خواهید عکسی با روشنایی کم یا آندراکسپوز بگیرد و آن را در جهت بیان خود استفاده کند.
۱. چگونه بخوانیم؟
به صورت کلی هیستوگرام میزان روشنایی تصویر را نشان می‌دهد. اگر شما از منظره‌ای یک عکس بگیرید که نمودار آن به سمت راست متمایل باشد، تصویری نسبتاً روشن و به اصطلاح High key(های‌کی) خواهید داشت. اگر نمودار با شدت بیشتری به سمت راست متمایل باشد تصویر بیش از نوردهی شده و اُوِراِکسپوز خواهد شد. در طرف مقابل اگر فرم کلی نمودار به سمت چپ متمایل باشد تصویر با روشنایی نسبتاً کم یا Low Key را شاهد هستیم. به همین ترتیب اگر نمودار بیشتر به سمت چپ متمایل شود، عکسی آندر اکسپوز خواهیم داشت. البته همیشه منحنی‌های هیستوگرام دارای فرم قله‌ای نیستند و عکس‌هایی با کنتراست بالا فرم U شکل دارد نمودار با نزدیک شدن به سمت چپ و راست ارتفاع می‌گیرد. به صورت کلی با افزایش کنتراست یک عکس یا صحنه، نیمه سمت راست منحنی به سمت لبه راست (سفید) و نیمه سیمت چپ به حاشیه سمت چپ متمایل می‌شود.
تصویری با روشنایی نسبتا کم و به اصطلاح Low Key، با توجه به اینکه بخش زیادی از تصویر در سایه
قرار دارد یا از روشنایی کمی برخوردار است، نمودار هیستوگرام به سمت چپ متمایل شده است.
۲. صحنه
فرم منحنی هیستوگرام تنها تابع پارامتر‌های نوردهی دوربین مثل ایزو، سرعت شاتر و عدد دیافراگم نیست. بلکه به شرایط نوری صحنه نیز وابسته است. به طور مثال در عکاسی از یک منظره در شب، در یک نوردهی متعادل، قاعدتاً در نمودار هیستوگرام، مقادیر بیشتری در سمت چپ قرار می‌گیرند و نمودار متمایل به سمت چپ خواهد بود چرا که بخش زیادی از تصویر را آسمان شب و سایه‌ها تشکیل می‌دهند
۳. نوردهی مناسب و تصویری که می‌خواهیم به آن برسیم:
در خیلی از مطالبی که در مورد هیستوگرام نوشته شده، فرم خاصی از هیستوگرام را مناسب برای عکاسی تعریف کرده‌اند؛ مثلاً بعضی اوقات گفته می‌شود که بهترین نوردهی زمانی اتفاق می‌افتد که بیشترین ارتفاع نمودار هیستوگرام در مرکز باشد و با رفتن به کناره‌ها رفته‌رفته، ارتفاع آن کم شود و در لبه‌ها به صفر برسد. هر چند که این یک عکس با چنین هیستوگرامی روشنایی متعادلی دارد ولی برخی مواقع اصلاً یک هیستوگرام مناسب برای یک تصویر به‌حساب نیاید. چرا که خیلی از مواقع ما قصد داریم عکسی تیره یا روشنایی کم با برعکس را ثبت کنیم یا در بخش‌هایی از کارد جزئیات را در سیاهی یا سفیدی مطلق قرار دهیم؛ بنابراین هیستوگرام مناسب، نموداری است که بهترین نوردهی را از عکسی که در نظر دارید به آن برسید، نشان می‌دهد.
نمونه‌از از تصاویر با کنتراست بالا و نمودار U شکل، با توجه به کم‌بودن میدتون در تصویر و اینکه بخش‌های زیادی از عکس، در سایه یا
های‌لایت قرار دارند، نمودار هیستوگرام با دو طرف متمیل شده و در وسط نمودار ارتفاع چندانی ندارد.
به علاه از آن‌جایی که بخش ّای تیره در تصویر در مقایسه با قسمت‌های روشن، بیشتر است، در سمت چپ تراکم بیشتر داریم.
در قسمت‌های بعدی به توضیح در مورد هیستوگرام‌های رنگی و نحوه بروز پدیده کلیپینگ (Clipping) و خواندن آن از روی نمودار هیستوگرام می‌پردازیم.